Paulina Okuniewska psycholożka, współzałożycielka Brain Family
Co warto wiedzieć, by nie przegapić ważnych objawów ADHD i lepiej zrozumieć dziecko?
Często wyobrażamy sobie dziecko z ADHD, jako bardzo ruchliwe, nie potrafiące na niczym się skoncentrować, głośne, wybuchowe, zapominalskie. W niektórych przypadkach, faktycznie może to tak wyglądać. Jednak każda osoba z ADHD może doświadczać go inaczej. Na co zwrócić uwagę, gdy chcemy poznać źródło trudności, z którymi zmaga się dziecko?
Niespokojne, nieuważne, ruchliwe – czy Twoje dziecko ma ADHD?
ADHD, czyli zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi to zaburzenie neurorozwojowe, które ma swoje początki w dzieciństwie. Objawia się zaburzeniami koncentracji uwagi, nadmierną aktywnością fizyczną oraz impulsywnością. Jednak nie wszystkie tego typu trudności muszą świadczyć o ADHD. Jak również, nie w każdym przypadku ADHD wystąpią wszystkie możliwe symptomy. Na co zwrócić uwagę, gdy chcemy poznać źródło trudności, z którymi zmaga się dziecko?
Różne typy ADHD
Często wyobrażamy sobie dziecko z ADHD, jako bardzo ruchliwe, nie potrafiące na niczym się skoncentrować, głośne, wybuchowe, zapominalskie. W niektórych przypadkach, faktycznie może to tak wyglądać. Jednak każda osoba z ADHD może doświadczać go inaczej. Trzy główne typy ADHD, jakie wyróżniają obecnie specjaliści z tej dziedziny, to:
I. Typ z przewagą zaburzeń koncentracji uwagi, czyli ADD.
Osoby z tym typem zaburzenia nie są nadpobudliwe ruchowo, ale mają poważne trudności z kierowaniem swoją uwagą, koncentrowaniem się na jednej czynności czy skupieniem przez dłuższy czas. Ich uwaga jest często po prostu wszędzie, a więc brakuje jej tam, gdzie w danym momencie jest potrzebna. Z racji braku lub niskiej nadpobudliwości, w przypadku dzieci z ADD istnieje ryzyko, że nie będą tak często diagnozowane, jak dzieci nadaktywne ruchowo. Niemniej jednak istnieje szereg łatwo obserwowalnych symptomów, które mogą świadczyć o tym, że Twoje dziecko zmaga się z zaburzeniami koncentracji uwagi:
- Szybko traci zainteresowanie czynnościami, łatwo rozprasza się i ma duże trudności
w skupieniu się na jednej rzeczy, - Unika długotrwałego wysiłku umysłowego,
- Nie reaguje na prośby i polecenia,
- Ma trudności w postępowaniu według instrukcji,
- Nawet nieznaczne bodźce zewnętrzne uniemożliwiają mu skupienie,
- Nie pamięta, gdzie zostawia swoje rzeczy i często coś gubi,
- Ma „głowę w chmurach” i potrzebuje, by powtarzać mu komunikaty po kilka razy,
- Pomimo wiedzy i umiejętności często robi błędy na sprawdzianach czy w pracy domowej,
- Często przerywa czynności i nie kończy zadań.
II. Typ ADHD z przewagą nadruchliwości i impulsywności, czyli z tzw. nadpobudliwością ruchową.
To typ ADHD najczęściej diagnozowany – niekoniecznie dlatego, że występuje najczęściej, ale jest po prostu najbardziej zauważalny dla otoczenia. To dziecko, którego wszędzie jest pełno. Ma trudności w zapanowaniu nad emocjami i impulsami. Szybko podejmuje decyzje i działania nie bacząc na konsekwencje. Jest wciąż w ruchu, nawet gdy siedzi (macha nogą, gniecie coś w dłoni, itp.). Często występujące objawy, które możesz zaobserwować, jeśli Twoje dziecko ma ten typ ADHD:
- Dużo się rusza, często wymachuje nogami i/lub rękami i trudno mu wysiedzieć w jednym miejscu, gdy jest to wymagane,
- Jest rozbiegane, pobudzone, wydaje się, że ma niespożyte pokłady energii, które trudno mu ukierunkować na konkretne czynności,
- Nie umie odpoczywać w ciszy i spokoju, bawi się zazwyczaj w hałaśliwy sposób i wolny czas spędza w ruchu,
- Jest niecierpliwe, przerywa innym i łatwo wchodzi w konflikty,
- Dużo mówi, często bez zastanowienia,
- Trudno mu zapanować nad emocjami i reakcjami, co może manifestować się agresją słowną a nawet fizyczną,
- W wieku nastoletnim nadruchliwość może przechodzić w stany wewnętrznego niepokoju.
III. ADHD typu mieszanego, czyli kombinacja dwóch powyższych – występuje najczęściej.
Dzieci z typem mieszanym ADHD zmagają się zarówno z zaburzeniami uwagi, jak też nadruchliwością i impulsywnością. U rożnych osób ilość objawów, jak też ich konkretny charakter i stopień nasilenia będą się różnić. Niemniej jednak, codzienne przeżywanie trudności w tak wielu obszarach funkcjonowania będzie wpływać także na emocjonalność dziecka, jego samoocenę, czy poczucie własnej wartości. Tym bardziej, jeśli otoczenie nie będzie rozumiało skąd biorą się niektóre zachowania i będzie przypisywało dziecku złe intencje, lenistwo, krnąbrność czy inne negatywnie nacechowane określenia.
Diagnoza ADHD i co dalej?
Prawidłowe rozpoznanie tego zaburzenia neurorozwojowego jest bardzo ważne – to pierwszy krok do zrozumienia własnego dziecka i udzielenia mu adekwatnej pomocy. Niektóre symptomy ADHD mogą być mylone z innymi zaburzeniami, takimi jak np. zaburzenia zachowania, choroba afektywna dwubiegunowa, zaburzenia lękowe, spektrum autyzmu czy specyficzne zaburzenia rozwoju umiejętności szkolnych. Nierzadko ADHD współwystępuje z tego typu dolegliwościami. Dobra, trafna diagnoza pozwala rozpocząć szereg działań, które polepszą jakość życia dziecka i zdejmą z niego część ciężaru z jakim się zmaga. Może to być dobrana przez lekarza farmakoterapia, specjalistyczna psychoedukacja, terapia behawioralna, powiadomienie szkoły i nauczycieli, by mogli uwzględnić diagnozę w procesie nauczania.
Kluczowe zadanie opiekunów dziecka, to przekazanie mu, że ADHD to nie jego wina i że w żaden sposób nie wyklucza go z jakichkolwiek obszarów życia. Jest to po prostu inna organizacja mózgu, a osoby z ADHD są często bardzo kreatywne, bystre, zabawne czy empatyczne. Podjęcie działań w kierunku leczenia ADHD jest ważne nie dlatego, że będzie ono się pogarszać, ale dlatego, że jego wpływ na życie dziecka będzie coraz gorszy – wpływ na stopnie w szkole, później na jakość pracy, na relacje z innymi, samoocenę czy nawet stan konta (impulsywne i pochopne decyzje).
Gdy liczba i skala przeżywanych trudności zmniejszają się, jakość życia dziecka rośnie – także tego z diagnozą ADHD.
Czy trening zdolności poznawczych może pomóc w leczeniu ADHD?
Z perspektywy specjalistów treningu mózgu, diagnoza i nazwa zaburzenia, z którym zgłasza się do nas rodzic z dzieckiem lub osoba dorosła, jest dla nas ważnym elementem zrozumienia funkcjonowania ucznia. Natomiast nie jest to niezbędne do rozpoczęcia treningów.
Nasza praca polega na treningu, który w jak najkrótszym czasie i z jak największym efektem pozwoli pozbyć się trudności, z którymi zmaga się nasz klient, niezależnie od tego, jaką mają nazwę. Wiele zaburzeń, takich jak ADHD, ADD, spektrum autyzmu, dysleksja, całościowe zaburzenia rozwojowe czy specyficzne trudności szkolne mają podobne skutki – utrudniają dziecku przyswajanie wiedzy, orientowanie się w materiale szkolnym, funkcjonowanie na lekcjach, odrabianie pracy domowej, bycie samodzielnym itd. To powoduje, że przebrnięcie wielu lat nauki może być gehenną zarówno dla dziecka, jak i dla rodziców. Wiąże się z tym lęk o przyszłość dziecka, obserwowanie jego frustracji, obniżającej się samooceny i motywacji do czegokolwiek.
Diagnoza jest dla nas ważna, by lepiej rozumieć dziecko podczas wspólnej pracy, jednak trening będzie przebiegał w podobny sposób dla wszystkich uczniów. Skupiamy się na tych umiejętnościach, które są najsłabiej rozwinięte i poprzez indywidualną, intensywną pracę treningową stymulujemy mózg do ich rozwoju. Każdy trening to przekraczanie swoich dotychczasowych możliwości. To co, było nieosiągalne w pierwszym tygodniu treningu, po miesiącu wydaje się błahostką. Wszystkie umiejętności poznawcze dziecka zaangażowane do intensywnego współdziałania zaczynają pracować na wysokich obrotach, a to przynosi nie tylko efekty w postaci lepszej koncentracji, pamięci, zdolności rozwiązywania zadań, podążania za instrukcją, sprawnego czytania czy większej samodzielności, ale także w postaci wzrostu samooceny, zaufania do swoich możliwości i motywacji do podejmowania nowych wyzwań. Gdy liczba i skala trudności zmniejszają się, jakość życia dziecka rośnie – także tego z diagnozą ADHD.
Wyniki badań nad treningiem mózgu u osób z ADHD oraz naszych doświadczeń pokazują, że odpowiedni trening poznawczy może być bardzo ważnym elementem niwelowania objawów ADHD. Kluczem do realnych i długotrwałych efektów, jest indywidualna, intensywna i przede wszystkim konsekwentna praca.
